პატიმართა უფლებების შესახებ საზოგადოების უმეტესმა ნაწილმა თითქმის არაფერი იცის. არა და, სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში მოთავსებულ პირთა ყოფაზე ზრუნვა სახელმწიფოსთან ერთად საზოგადოების ვალიცაა.

  რამდენად მძიმე დანაშაულიც არ უნდა ჰქონდეს დამნაშავეს ჩადენილი და რამდენად დიდი სასჯელიც არ უნდა ჰქონდეს მისჯილი, მისი უფლებების დაცვის გარანტი პირველ რიგში სახელმწიფოა, ხოლო საზოგადოება მუდმივ მონიტორინგს უნდა ახორციელებდეს დახურულ ინსტიტუციაში მყოფ პირთა მდგომარეობაზე.

 რამდენად მნიშვნელოვანია პატიმართა უფლებების არა მხოლოდ საკანონმდებლო დონეზე რეგლამენტირებული, არამედ რეალური დაცვა? რამდენად ეფექტურად მუშაობს სამთავრობო, თუ არასამთავრობო სექტორი პატიმართა უფლებების დაცვისათვის საჭირო ბერკეტების მოსაპოვებლად? ვინ უნდა იყოს პასუხისმგებელი პატიმართა უფლებების დაცვაზე?  აღნიშნულთან დაკავშირებით, საადვოკატო ბიურო „OK&CG“-ს ადვოკატი, ანა გორდეზიანი ისაუბრებს.

 იურისტის თქმით, „პატიმართა მიმართებით ძალიან ბევრი საკითხია, რომელიც ყურადღებას საჭიროებს. სახელმწიფო კი ვალდებულია, ძალიან დიდი ყურადღებითა და პასუხისმგებლობით მოეკიდოს მათთან დაკავშირებულ საკითხებს“.

 გორდეზიანის განმარტებით, სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში მყოფ პირთა უფლებებში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კომუნიკაციის უფლებაა.

მივყვეთ ქრონოლოგიურად და გავეცნოთ, რა უფლებები აქვთ მოქმედი კანონმდებლობით ბრალდებულს/მსჯავრდებულს.

 ქართული კანონმდებლობის თანახმად, აკრძალულია ბრალდებულის/მსჯავრდებულის სრული იზოლაცია, შესაბამისად, მათთვის არსებობს 3 სახეობის პაემანი:

ხანმოკლე

ხანგრძლივი

ვიდეოპაემანი

 მსჯავრდებულს შეუძლია, ხანმოკლე პაემნის საშუალებით, ოჯახის წევრებთან და ნათესავებთან სისტემატური კონტაქტი იქონიოს. პირს, რომელიც სასჯელს იხდის ნახევარად ღია ტიპის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში, უფლება აქვს ერთი თვის განმავლობაში ჰქონდეს 2 ხანმოკლე პაემანი, ხოლო დახურული ტიპის დაწესებულების შემთხვევაში 1 პაემანი. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს შეუძლია ხანმოკლე პაემნით თვეში ოთხჯერ ისარგებლოს, ქალ მსჯავრდებულს კი - თვეში სამჯერ. ბრალდებული 1 თვის განმავლობაში სარგებლობს არაუმეტეს 4 ხანმოკლე პაემნისა, პროკურორის ან გამომძიებლის ნებართვის საფუძველზე. ხანმოკლე პაემანი ეწყობა ერთიდან ორ საათამდე ვადით. ხანმოკლე პაემანი მიმდინარეობს პენიტენციური დაწესებულების წარმომადგენლის ვიზუალური ან/და ელექტრონული საშუალებით მეთვალყურეობით, მაგრამ მოსმენის გარეშე. პაემნის თაობაზე ადმინისტრაცია წერილობით უნდა იქნეს ინფორმირებული 5 დღით ადრე. მსურველმა პირმა ადმინისტრაციას უნდა წარუდგინოს ახლო ნათესაობის დამადასტურებელი დოკუმენტი. ახლო ნათესავების წრეს განეკუთვნება: შვილი, მეუღლე, მშობელი (მშვილებელი), ნაშვილები და მისი შთამომავალი, შვილიშვილი, და, ძმა, დისწული, ძმისწული და მათი შვილები, ბებია და პაპა, ბებიის დედ-მამა და პაპის დედ-მამა, ბიძა, დეიდა, მამიდა, ბიძაშვილი, დეიდაშვილი, მამიდაშვილი. აგრეთვე ის პირი, რომელიც ცხოვრობდა და ეწეოდა საერთო მეურნეობას პატიმრობის/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში მოხვედრამდე ბოლო 2 წლის განმავლობაში.

აგრეთვე,  ბრალდებულს მისი წერილობითი თხოვნის საფუძველზე შეიძლება ხანმოკლე პაემანი შეეცვალოს სატელეფონო საუბრით.

კანონი ითვალისწინებს ხანგრძლივი პაემნის უფლებასაც. ხანგრძლივი პაემანი არის მსჯავრდებულისა და მისი ოჯახის ზემოხსენებული წევრების ერთად ცხოვრება თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების ტერიტორიაზე, ამისათვის სპეციალურად გამოყოფილ ოთახში, მსჯავრდებულის ან ზემოხსენებული პირების ხარჯით, თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების წარმომადგენლის დაუსწრებლად.

ხანგრძლივი პაემნის მოთხოვნის თაობაზე თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების დირექტორი წერილობით უნდა იქნეს ინფორმირებული არანაკლებ 2 კვირით ადრე. ხანგრძლივი პაემანი გრძელდება არაუმეტეს 23 საათისა. თუმცა, მსჯავრდებულს მისი წერილობითი თხოვნის საფუძველზე, დაწესებულების დირექტორის შუამდგომლობითა და დეპარტამენტის დირექტორის თანხმობით კუთვნილი ხანგრძლივი პაემანი წელიწადში ერთხელ შეიძლება გაუგრძელდეს არაუმეტეს 47 საათამდე.

ხანგრძლივი პაემნის უფლებით ვერ ისარგებლებს:

ა) საკარანტინო რეჟიმში მყოფ მსჯავრდებულს;

ბ) მსჯავრდებულს, რომელსაც შეფარდებული აქვს დისციპლინური პატიმრობა ან მოთავსებულია სამარტოო საკანში.

ასევე, მსჯავრდებულებს შეუძლიათ ნებისმიერ პირთან დაამყარონ პირდაპირი ვიზუალური და ხმოვანი კავშირი ვიდეოპაემნის საშუალებით. აღსანიშნავია, რომ მსჯავრდებულთან ვიდეოპაემნით დაკავშირება შესაძლებელია პრობაციის ეროვნული სააგენტოს ტერიტორიული ორგანოებიდან - პრობაციის ბიუროებიდან.

ამ ეტაპზე ვიდეოპაემნის სერვისი ხორციელდება თბილისის, ქუთაისის, ბათუმის, თელავის, ზუგდიდის, ახალციხის, რუსთავისა და გორის პრობაციის ოფისებიდან, ქალთა N5 დაწესებულებაში, N8 დაწესებულებაში, N11 არასრულწლოვანთა სპეციალურ დაწესებულებაში, გეგუთის N14 დაწესებულებაში, ქსნის N15 დაწესებულებაში, რუსთავის N16 და N17 დაწესებულებაში.

ვიდეოპაემნის უფლებით სარგებლობის წინაპირობები:
 

ვიდეოპაემნით მსჯავრდებულთან დაკავშირება შეუძლია ნებისმიერ პირს, მხოლოდ, მსჯავრდებულის თანხმობის შემთხვევაში;

ვიდეოპაემნის სერვისით სარგებლობა ერთდროულად შეუძლია 3 პირს.  ლიმიტი  არ ვრცელდება მსჯავრდებულის ახლო ნათესავ 10 წლამდე ასაკის ბავშვზე.

არასრულწლოვნის მიერ ვიდეოპაემნის განხორციელებას უნდა ესწრებოდეს სრულწლოვანი პირი.

ვიდეოპაემანით შეუძლია ისარგებლოს მსჯავრდებულმა, რომელსაც ჩადენილი აქვს ნაკლებად მძიმე ან მძიმე დანაშაული;

ვიდეოპაემნით სარგებლობის მსურველებმა განცხადებით უნდა მიმართონ პრობაციის ბიუროს 7 სამუშაო დღით ადრე.

განცხადებას თან უნდა ერთვოდეს ვიდეოპაემანში მონაწილე პირების პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტის ასლები.

მსჯავრდებულთან ვიდეოპაემნის განხორციელება შესაძლებელია ათი კალენდარული დღის განმავლობაში, არაუმეტეს ერთხელ;

 მოქმედი კანონმდებლობით მსჯავრდებულებს/ბრალდებულებს ახლობლებთან კომუნიკაციისა და შეხვედრისათვის სხვადასხვა სახის შესაძლებლობა ეძლევათ. თუმცა, საზოგადოების გარკვეული ნაწილისათვის ამ უფლებების შესახებ უცნობია, შესაბამისად, საჭიროა პრობაციის ეროვნულმა სააგენტომ ხელი შეუწყოს საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებას და მსჯავრდებულების/ბრალდებულების რესოციალიზაციას, რათა გამოირიცხოს საპატიმროში მყოფი პირების იზოლაცია გარე სამყაროსა და ოჯახის წევრებისაგან.